نقش پلیس محلی در ارتقای سرمایه اجتماعی و کاهش بزهکاری شهری: مطالعه تطبیقی در مناطق حاشیه‌نشین و مرکزی

چکیده

سرمایه اجتماعی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل بازدارنده در برابر آسیب‌های اجتماعی و بزهکاری شهری مطرح است و نقش پلیس محلی در تقویت این سرمایه در جوامع شهری به‌ویژه در مناطق حاشیه‌نشین اهمیت دوچندان می‌یابد. هدف این پژوهش، بررسی تطبیقی نقش پلیس محلی در ارتقای سرمایه اجتماعی و کاهش بزهکاری در دو بستر متفاوت مناطق مرکزی و حاشیه‌نشین شهری است. روش تحقیق به‌صورت ترکیبی (کمی و کیفی) طراحی شد و داده‌ها از طریق تحلیل ثانویه آمار جنایی پنج سال اخیر و مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با ۳۰ نفر از ساکنان و مأموران پلیس محلی گردآوری شد. نتایج نشان داد که در مناطق مرکزی، پلیس محلی بیشتر بر نظارت، حضور آشکار و کنترل فضاهای عمومی تمرکز دارد و این امر با کاهش محسوس سرقت خرد و نزاع‌های خیابانی همراه بوده است. در مقابل، در مناطق حاشیه‌نشین، سرمایه اجتماعی پایین‌تر و شکاف میان پلیس و شهروندان گسترده‌تر است که موجب کاهش اعتماد متقابل و محدودشدن اثربخشی اقدامات پلیس می‌شود. یافته‌ها نشان دادند که مشارکت‌دادن جامعه محلی در فرآیندهای امنیتی و استفاده از رویکردهای اجتماع‌محور، بیشترین تأثیر را در کاهش نرخ بزهکاری و افزایش اعتماد اجتماعی دارد. همچنین، وجود شکاف نهادی میان نهادهای اجتماعی و پلیس در مناطق حاشیه‌نشین موجب می‌شود اقدامات کنترلی به‌تنهایی کارآمد نباشد. بر این اساس، پیشنهاد می‌شود که سیاست‌گذاران شهری و نهادهای انتظامی در برنامه‌ریزی‌های امنیتی، به‌ویژه در مناطق حاشیه‌ای، رویکردهایی مبتنی بر تقویت شبکه‌های اجتماعی محلی، ایجاد اعتماد متقابل و مشارکت فعال شهروندان در سیاست‌های پیشگیری از جرم را مورد توجه قرار دهند. این مطالعه بر ضرورت تحول از مدل‌های پلیس واکنشی به سمت پلیس اجتماع‌محور تأکید می‌کند و نشان می‌دهد که بدون سرمایه اجتماعی، اقدامات پلیسی در کاهش بزهکاری پایدار نخواهد بود.