کاربرد روش‌های تصویربرداری عصبی در کشف نشانگرهای زیستی عصبی اختلال وسواس فکری-عملی و تحلیل مکانیسم‌های شناختی-عصبی مرتبط با آن

چکیده

اختلال وسواس فکری‌عملی یکی از اختلال‌های روان‌پزشکی پیچیده و ناتوان‌کننده است که با ویژگی‌های بالینی ناهمگون، سیر مزمن و مقاومت نسبی به درمان‌های رایج همراه است. پیشرفت‌های اخیر در علوم اعصاب شناختی و تصویربرداری عصبی، افق تازه‌ای برای شناسایی نشانگرهای زیستی مرتبط با این اختلال گشوده‌اند. استفاده از روش‌هایی همچون تصویربرداری تشدید مغناطیسی عملکردی (fMRI)، انتشارسنجی (DTI)، طیف‌سنجی پروتون مغزی و تصویربرداری مولکولی (PE و SPECT) به پژوهشگران این امکان را داده است که تغییرات دقیق در مدارهای پیش‌پیشانی–خطی–تالاموسی، شبکه‌های بزرگ‌مقیاس مغزی و عدم تعادل‌های نوروشیمیایی را بررسی کنند.

یافته‌ها نشان می‌دهند که اختلال در تعامل میان شبکه پیش‌فرض، شبکه برجستگی و شبکه پیشانی‌جداری می‌تواند نقش اساسی در ایجاد و تداوم نشانه‌های وسواس داشته باشد. همچنین، شواهد حاصل از طیف‌سنجی پروتون مغزی، ناموزونی در سطوح گلوتامات و گابا در نواحی پیش‌پیشانی–کمربندی و حرکتی مکمل را آشکار کرده‌اند که با شدت علائم و ابعاد اجبار مرتبط هستند. علاوه بر این، تحلیل‌های اتصال ساختاری بر اساس DTI نشان می‌دهد که تغییرات ریزساختاری در مسیرهای کپسول داخلی و تالاموکورتیکال به‌طور مستقیم با نقص در کنترل شناختی و تصمیم‌گیری مرتبط‌اند.

کاربرد این روش‌های چندوجهی نه‌تنها به درک بهتر مکانیسم‌های عصبی زیربنایی کمک کرده است بلکه امکان شناسایی نشانگرهای زیستی قابل اعتماد را برای پیش‌بینی پاسخ به درمان‌های دارویی، شناختی–رفتاری و مداخلات نورومدولاسیون فراهم آورده است. هدف این مقاله مرور نظام‌مند و تحلیلی مطالعات پنج سال اخیر در زمینه تصویربرداری عصبی اختلال وسواس فکری‌عملی و ارائه چارچوبی برای تعریف و اعتبارسنجی نشانگرهای زیستی کاربردی است. در ادامه، ضمن بررسی یافته‌های حاصل از پژوهش‌های بالینی و تصویربرداری، نقاط قوت و محدودیت‌های روش‌ها تحلیل شده و پیشنهادهایی برای مسیرهای آینده پژوهش ارائه خواهد شد.